Апазіцыя ў фарсе ўдзельнічаць не будзе

Зміцер КІСЕЛЬ

Адкрыў Кангрэс старэйшы дэлегат, вядомы літаратар, Артур Вольскі. Ён у прыватнасці сказаў, што для яго, ветэрана вайны, ёсць знамянальным правядзенне Кангрэса напярэдадні дня вызвалення Мінска ад фашыстаў. Спадар Вольскі выказаў жаданне дажыць таго дня, калі Беларусь поўнасцю вызваліцца ад розных прыблудаў. Урачыстае адкрыццё закончылася пад словы гімна „Пагоня”.

Пасля прысутныя хвілінай маўчання ўшанавалі памяць Генадзя Карпенкі і вязня сталінскага ГУЛАГа, аднаго з кіраўнікоў паўстання лагернікаў Нарыльска ў 50-х гадах Рыгора Клімовіча, які нядаўна памёр.

Тое, што падзеі, якія зараз адбываюцца ў Беларусі, выклікаюць вялікую цікавасць у свеце засведчыла прысутнасць у зале палаца „Сукно” прадстаўнікоў замежных амбасадаў і прывітальныя лісты з іншых краін. Cамым экзатычным з іх было прывітанне з Маямі, ад кубінскіх дэмакратаў. А дэпутат польскага Сейма Ян Мар’я Ракіта меў магчымасць асабіста звярнуцца да дэлегатаў. Ён сказаў, што для Польшчы Беларусь — незалежная дзяржава, адзіны легітымны орган яе ўлады — Вярхоўны Cавет, а рэферэндум 1996 года — сфальсіфікаваны. Магчыма заглядаючы ў будучыню, Ян Ракіта сцвердзіў: „Натуральна, што дэмакратычная Беларусь з’яўляецца сябрам Польшчы”.

Пасля амаль гадзіннага ўступу, пачалася асноўная праца Кангрэса. Лідэры партый і грамадскіх аб’яднаняў па чарзе выказваліся пра адносіны сваіх арганізацый і сябе асабіста да магчымасці ўдзелу апазіцыі ў выбарах. Усе яны сцвярджалі, што ісці на выбары пры існуючым заканадаўстве нельга, бо яно дае неабмежаваныя магчымасці для фальсіфікацыі, а ўдзел апазіцыі прывядзе да легітымізацыі рэжыму, што пацягне за сабой прызнанне ўсім светам далейшае далучэнне Беларусі да Расіі. Аднак кожны казаў па-рознаму. Старшыня Аб’яднанай грамадзянскай партыі Анатоль Лябедзька сцвярджаў, што ўдзел дэмакратычнай апазіцыі ў выбарах патрэбны перш за ўсё Лукашэнку, бо пры сённяшніх умовах апазіцыянерам прапануецца толькі акт капітуляцыі. Кіраўнік сацыял-дэмакратаў Мікола Статкевіч нагадаў пра рашэнне з’езда сваёй партыі, згодна якому сацыялісты пойдуць на выбары, калі ўлады пойдуць на кампраміс. Але пакуль гэтага не адбылося і БСДП (НГ) удзелу ў выбарах прымаць не будзе. Аднак, калі ўлады пойдуць на сур’ёзныя ўступкі, сацыял-дэмакраты перагледзяць сваё рашэнне. Мечыслаў Грыб таксама не згодны з выбарчым кодэксам, але лічыць, што прымаць канчатковае рашэнне яшчэ рана. Старшыня БНФ Вінцук Вячорка распісаў сцэнарый падзей, якія могуць адбыцца ў выпадку, калі апазіцыя пойдзе па прапанаваным уладамі шляху. Гэта, на яго думку, прывядзе да страты незалежнасці. Старшыня каардынацыйнага камітэта „Гродзенская ініцыятыва” Сямён Домаш назваў удзел апазіцыі ў выбарах самагубствам. Найбольш рашучую пазіцыю заняў лідэр Грамады Станіслаў Шушкевіч. Ён сказаў, што нельга ўдзельнічаць у фарсе, лукашэнкаўская палата не мае ніякіх паўнамоцтваў. Грамада прапанавала свой праект рэзалюцыі Кангрэса, які быў значна радыкальнейшы за той, які распрацавала рэдакцыйная камісія аргкамітэта. А самы эмацыянальны выступ быў у старшыні Сялянскай партыі Яўгена Лугіна. Ён назваў уладу ў Беларусі каланіяльнай, якая робіць усё, каб прывесці краіну да поўнай эканамічнай залежнасці ад Расіі. Выступовец паказаў гэта на прыкладзе сельскагаспадарчай палітыкі ўлад. Па яго словах, калгасна-саўгасная сістэма „здохла, ад яе смярдзіць”, а ўлады не збіраюцца нешта мяняць. Лідэр Сялянскай партыі нагадаў словы Аляксандра Лукашэнкі, які калісьці збіраўся паўзці ў Расію на каленях. „Яму відаць сумна паўзці аднаму 700 кіламетраў да Масквы, — сказаў Яўген Лугін, — таму ён вырашыў пацягнуць за сабой увесь 10-мільённы беларускі народ. Не будзе гэтага!” Дэлегаты стоячы праводзілі старшыню Сялянскай партыі з трыбуны.

Пасля выступленняў дэлегаты абралі новы аргкамітэт Кангрэса дэмакратычных сіл і прынялі шэраг выніковых пастаноў і рэзалюцый. Галоўнай з іх безумоўна была „Рэзалюцыя Кангрэса дэмакратычных сіл Беларусі пра адносіны да выбараў”. За аснову быў прыняты праект рэзалюцыі прапанаваны рэдакцыйнай камісіяй аргкамітэта з некаторымі папраўкамі, якія былі ўзяты з альтэрнатыўнага праекта Грамады, што зрабіла дакумент больш канкрэтным. Але камісія аргкамітэта адхіліла прапанову грамадоўцаў унесці пункт, які заклікае палітычныя партыі, у выпадку не выканання ўладамі ўмоў для правядзення свабодных і справядлівых выбараў, не толькі самім не прымаць удзелу ў выбарах, але забараніць сябрам сваіх арганізацый рабіць гэта ў якасці незалежных кандыдатаў. Аднак, у адрозненні ад сваіх лідэраў, шэраговыя сябры дэмакратычных партый і арганізацый, дэлегаты, што сядзелі ў зале, а не ў прэзідыуме пераважнай большасцю падтрымалі Грамаду. Яны пагадзіліся, што выстаўленне сваёй асобы ў якасці незалежнага кандыдата вядомага апазіцыйнага палітыка дасць падставу лічыць, што дэмакраты бяруць удзел у выбарах. Такім чынам папраўка прайшла.

Згодна канчатковаму тэксту рэзалюцыі дэмакратычныя сілы прымуць удзел у выбарах, калі ўлады выканаюць наступныя ўмовы: забяспечыць наданне парламенту рэальных паўнамоцтваў як адзінаму заканадаўчаму органу, прывесці выбарчае заканадаўства ў адпаведнасць да еўрапейскіх стандартаў, забяспечыць рэальны доступ апазіцыйных партый да дзяржаўных сродкаў масавай інфармацыі, спыніць палітычныя рэпрэсіі, забяспечыць свабоду мірных сходаў і свабоду слова. У выпадку не выканання гэтых умоў Кангрэс заклікае дэмакратычныя партыі не вылучаць сваіх кандыдатаў і не дапускаць балаціравання іх сяброў у якасці незалежных кандыдатаў і не ўдзельнічаць у рабоце выбарчых камісій. Беларускія дэмакраты заклікаюць міжнародныя арганізацыі не накіроўваць пры такіх умовах сваіх назіральнікаў на выбары, а ўрады дэмакратычных краін не лічыць выбары легітымнымі.