Каб Кашубы былі часткай Еўропы

— Які абсяг займае гміна Хмельна, колькі тут жыхароў і які ў вас бюджэт?

— Калі ідзе пра насельніцтва — у нас 6 200 жыхароў, гміна займае абшар 7,4 тысяч гектараў. Планаваны на гэты год бюджэт — 8 мільёнаў злотых. Планаваны бюджэт заўсёды дасягаем. Дзякуючы многім ініцыятывам часта ён на 20% большы. Я хацеў бы, каб у гэтым годзе наш бюджэт быў большы на 10 мільёнаў злотых.

Калі гаварыць пра інвестыцыі, дык на сённяшні дзень вядзем пабудову спартзалы і пракладаем каналізацыю ў дзвюх мясцовасцях. У сувязі з сітуацыяй мы вымушаны самі знаходзіць фінансавыя сродкі, бо сама гміна не мае вялікіх даходаў.

— Дзе знаходзіце патрэбныя грошы?

— Лічу, што калі нехта вельмі хоча і стараецца заўсёды знойдзе патрэбныя грошы. Самы просты спосаб — здабыць іх ад Паморскага ваяводы. Знаходжу іх таксама ў Варшаве. Апошнім часам я атрымаў грошы з Міністэрства фізкультуры. Разлічваю, што сродкі на каналізацыю атрымаем ад управы мадэрнізацыі і рэструктурызацыі сельскай гаспадаркі.

— У Хмельне на кожным кроку сустракаем кашубскую адметнасць. Ці ў сувязі з прамоцыяй кашубскай культуры вядзеце нейкія праекты?

— Зараз вельмі многа гаворыцца, што мы, кашубы, з’яўляемся асобнай этнічнай групай. Некаторыя называюць нас нацыянальнай меншасцю. Я сам — кашуб z krwi i kosci, бо тут жылі мае бацькі, дзяды і я таксама буду тут жыць. Я ў прыватнасці не хацеў бы бачыць нас як нацыянальную меншасць. Мы павінны адзначаць нашу культурную адметнасць, асабліва калі ідзе пра мову, традыцыі, абрады. Мы павіны трымацца сваіх карэнняў, хацеў бы, каб кашубы былі адкрытыя на іншыя нацыянальныя і этнічныя праявы. Мы павіны шанаваць сваё, але такім чынам, каб не спрычыняцца да ўзнікання на гэтым грунце канфліктаў. Я хацеў бы, каб гміна Хмельна і ўсе Кашубы былі адкрытыя і прыязныя да ўсіх, адзначаючы прытым хто мы такія.

— Тады чаму ў школе не вядзецца навучанне кашубскай мове?

— У праграме Міністэрства адукацыі няма праграмы навучання кашубскай мове. Затое ў многіх нашых школах ёсць дадатковыя ўрокі кашубскай мовы. Зацікаўленне мовай вялікае. Да гэтага года існавала кашубская школа ў Гладніцы, аднак з-за фінансавых праблем школа спыніла сваю дзейнасць. Думаю аднак, што найважнейшая справа, што мы хочам падтрымоўваць свае традыцыі. Я ж, як войт, не буду нікога прымушаць да навукі кашубскай мовы. Усюды, дзе пра такія справы рашае адміністрацыя, пахне палітыкай. Я хацеў бы, каб Кашубы былі не толькі польскім рэгіёнам над морам, толькі каб былі часткай Еўропы.

— Ці ў Вашым доме гаворыцца па-кашубску?

— У мяне чацвёра дзяцей: трох сыноў і дачка. Найстарэйшы сын належыць да калектыву „Хмяляне” — спявае кашубскія песні, размаўляе па-кашубску. Я сам, калі яшчэ жыла мая мама не ўмеў з ёй гаварыць інакш як толькі па-кашубску. У маім доме ўжо крыху інакш, мы размаўляем і па-кашубску, і па-польску.

— Якія прозвішчы характэрныя мясцовым кашубам?

— У Хмельне: Глінкош, Дэрч, Прэчкоўскі, Чая, Рашкоўскі.

— Будучы ў Хмельне мы сустрэлі тут многа грамадзян Беларусі. Мясцовыя людзі наймаюць іх на працу пры трускалках, на будове. Ёсць нават беларуска-кашубскае сужонства. Ці гміна мае найкія афіцыйныя кантакты з Беларуссю?

— На сённяшні дзень не. Думаю аднак, што гэта добрая ініцыятыва на будучыню.

— Кашубы спецыялізуюцца ў вырошчванні трускалак. Ці сёння таксама можна збагацець на трускалках?

— Сапраўды — гаворым пра сябе „zaglebie truskawkowe”. У сённяшні час, калі сельская гаспадарка перажывае крызіс, нашы гаспадары маюць праблемы са збытам трускалак. Сёння іх цана не большая за 2,80 злотых за кілаграм. Перад сезонам мы разлічвалі на 4 зл. Нягледзячы на ўсё, вырошчванне трускалак вельмі падмацоўвае нашу сельскую гаспадарку.

— У турыстычных даведніках адзначана, што Хмельна мае стогадовую традыцыю турыстычнай дзейнасці. Колькі жыхароў гміны займаецца сёння агратурызмам?

— На працягу стагоддзя турызм развіваўся на ўсялякія спосабы. За камуністычных часоў у нас было 12 асяродкаў адпачынку розных прадпрыемстваў. Пасля 1989 года асяродкі прыватызавалі і цяпер яны самі вымушаны змагацца за кліентаў (раней сюды прыязджалі на адпачынак дзякуючы сацыяльным фондам). Калі ідзе пра агратурызм, дык пачаў ён развівацца з 1991 года. На тэрыторыі гміны вялася праграма развіцця агратурызму пад апекай Міністэрства сельскай гаспадаркі. Зараз маем 36 кватэр. Апрача гэтага існуюць прыватныя пансіянаты для турыстаў. Здараюцца часам такія сітуацыі, што сям’я на цэлы сезон перасяляецца ў падвал, каб мець як найбольш месца для турыстаў.

— Ці выраслі ўжо нейкія фартуны на агратурызме?

— На жаль, сезон трывае коратка. Нам трэба рабіць усё, каб сезон прадоўжыць. Бо зараз турысты наведваюць нас толькі на тры-чатыры месяцы. А пра поспех новага спосабу на жыццё сведчыць найлепш факт, што агратурызм развіваецца.

— Адкуль прыязджаюць турысты?

— Вялікую іх частку складаюць замежныя госці. У асноўным — немцы. Прыязджаюць англічане, італьянцы, шведы. Калі гаварыць пра Польшчу, дык найбольш маем турыстаў з Сілезіі, апошнім часам прыязджаюць да нас варшавякі. Ну, і, зразумела, у час уік-эндаў жыхары Трыгорада.

— Ці ў гміне многа беспрацоўных?

— У пачатку года беспрацоўныя састаўлялі 10-11% насельніцтва, з тым што ва ўмовах вёскі ёсць многа закаранелага беспрацоўя. У нас, як і ўсюды, ёсць група людзей, якія ніколі не працавалі. Прыкра мне пра такое гаварыць, але не ўмею скрыць праўды. Ёсць людзі, якія з пакалення ў пакаленне не запэцкалі сабе рук працай. Сёння надарылася нагода запісацца ў беспрацоўных і карыстацца гэтым статусам. Ведаю, што калі б я падышоў да такога беспрацоўнага і сказаў яму: „Слухай, дам табе дваццаць злотых, толькі замяці вуліцу”, то ён паглядзеў бы на мяне як на дурня.

Сваёй дарогай, я не хацеў бы жыць у краіне, дзе ўвогуле не было б беспрацоўя. Мы павіны мець закадаваную у мазгах пашану для працы. Баліць мяне, калі адукаваныя людзі не могуць у сваім асяроддзі знайсці працу. Але калі бачу кліентаў, якія прыходзяць пазычыць ад мяне на піва...

— І войт Хмельна дае на піва закаранелым беспрацоўным?

— Цяпер толькі адзін кліент у мяне астаўся. Апошнім, якія прыходзілі пазычыць грошы, я загадаў назначыць тэрмін звароту пазыкі. Яны не стрымалі слова і зараз саромяцца прыходзіць за грашыма. Толькі адзін звяртае заўсёды згодна з дамовай.

— У мазгах жыхароў закадаваная таксама эстэтыка. Тут столькі прыгожых агародаў, чысціня. Ці гміна вядзе нейкі конкурс?

— Хмяляне вельмі дбаюць пра свае агароды, сядзібы. Зразумела, што арганізуем конкурсы, каб мабілізаваць жыхароў, кожны год праводзім конкурс на найпрыгажэйшы агарод, найпрыгажэйшыя кветкі, найлепшую сядзібу. Пазней солтысы і працаўнікі Дома культуры ходзяць па гаспадарках і ацэньваюць працу. Вынікі конкурсу падводзім у час дажынак, у верасні. У Гарчы, дзе жыву, як пачну касіць траву на панадворку, то і суседзі пачынаюць касіць. Як пачну сам замятаць, то і яны выходзяць замятаць. Проста патрэбныя людзям пазітыўныя прыклады. Месяц таму наш асяродак культуры запрасіў спецыялістку па праектаванні агародаў. Як выявілася, людзі вельмі пацікавіліся ініцыятывай. Пыталі пра новыя аздобныя расліны, раіліся як іх садзіць?

— Вуліцы Хмельна названы прозвішчамі кашубскіх дзеячаў? Хто і калі пра гэта вырашаў?

— Цікавая справа, бо нашы вуліцы былі так названы яшчэ да 1989 года. У Хмельне не было людзей, якіх хвалявалі б кашубскія назвы. Два гады таму ў Мехуціне былі ўведзены двухмоўныя назвы: польскія і кашубскія.

— Мы мелі гонар працаваць разам з маладымі краязнаўцамі. Як Вы, як мясцовы аўтарытэт, войт трэцяй ужо кадэнцыі, ацэньваеце такія формы працы з моладдзю?

— Гэта ўвогуле фантастычная, добрая для нас усіх праца. Тым больш, што настаўнік, які вядзе гурток, Станіслаў Клімовіч, родам з Сакольшчыны. Ён тут зрабіў больш для нас чым не адзін кашуб. Цікава, што настаўнікі-кашубы адчуваюць сябе пры ім здамінаванымі. Ён паказаў, што незалежна ад таго адкуль мы родам — лічыцца наша праца, вынікі, тое што робім для іншых.

— Значыць, існуе добры грунт дзеля кашубска-беларускага супрацоўніцтва?

— Сапраўды, так. Гэта добрая думка на будучыню.

Гутарылі: Ганна КАНДРАЦЮК, Ганна ПАНФІЛЮК, Міхась СЦЕПАНЮК