Гітлер быў першы

Яўген МІРАНОВІЧ

Сталін, ствараючы новае ваеннае грамадства, знішчыў усе зоны вольнадумства. Савецкія грамадзяне, так як нямецкія, дзяліліся на тых, якія загадваюць і на тых, якія выконваюць загады. Сталін удасканаліў прынцыпы вядзення ідэалагічнай вайны і спосабы фарміравання пажаданай уладамі свядомасці грамадства. Горш ішло яму з матэрыяльнай падрыхтоўкай да вайны. Расійская імперыя была надта тэхналагічна адсталай, каб нават пры надзвычайнай мабілізацыі чалавечага патэнцыялу даць салдатам навейшае ўзбраенне. Савецкі ўрад меў, праўда, ужо гатовыя планы пастаўкі для Чырвонай Арміі самалётаў, танкаў, гарматаў, кулямётаў найвышэйшай якасці. Да поўнай рэалізацыі гэтых планаў Сталін патрабаваў спакою прынамсі да 1943 г. Вымардаваў нават найвышэйшыя вайсковыя кадры, каб падрыхтаваць новыя, цалкам сабе падпарадкаваныя. Разлічваў, што паспеюць яны навучыцца ваеннаму майстэрству хутчэй, чым нямецкія генералы.

У 1939-1941 гадах саветы пачалі праводзіць шмат інвестыцый на тэрыторыі Заходняй Беларусі. Іх характар паказваў, што не планаваліся яны дзеля абароны. Аэрадромы будаваліся над самай мяжой з Нямеччынай, што адназначна сведчыла пра іх прызначэнне. Самалёты, якія там знаходзіліся, маглі служыць толькі да атакі. Таксама размяшчэнне вайсковых гарнізонаў паказвае, што саветы не рыхтаваліся да абароны. Над самой мяжой Сталін канцэнтраваў амаль тры мільёны салдат. Ведаючы нямецкую тактыку, такое размяшчэнне было самагубным. Афіцэры не атрымалі картаў тэрыторыі Савецкага Саюза, але мелі даволі дакладныя планы тэрыторыі Польшчы, Нямеччыны, што таксама не сведчыла пра абарончы характар размешчаных на Заходняй Беларусі і Украіне дывізій Чырвонай Арміі.

Цяжка сабе ўявіць, што стан падрыхтоўкі Сталіна да вайны не быў вядомы нямецкай разведцы. Немцы заатакавалі тады, калі трывала вялікая мадэрнізацыя ўзбраення савецкіх войск, калі новая тэхніка толькі праходзіла выпрабаванне і была ў нешматлікіх гарнізонах. Два гады пасля Чырвоная Армія магла мець больш танкаў лепшай якасці, чым армія Гітлера. Саветы прайгралі вайну ў 1941 г. таму, што ваенная і палітычная стратэгія Сталіна аказалася цалкам памылковай.

Савецкая гістарыяграфія, каментуючы ваенную катастрофу ў чэрвені 1941 года, пісала пра „вераломную агрэсію гітлераўскай арміі на міралюбівую краіну рабочых і сялян”. Сярод прычын паражэння савецкай арміі найчасцей прыводзяцца раптоўнасць варожага нападу, перавага нямецкай арміі ў колькасці салдат і баявой тэхніцы, дасведчанне нямецкіх афіцэраў і жаўнераў, парушэнне ворагам усіх прынцыпаў вядзення вайны. У скарачэнні — усяму вінаваты быў вораг, які невядома чаму на працягу некалькіх тыдняў знішчыў шматмільённую Чырвоную Армію.

Першага дня вайны Чырвоная Армія страціла 1 200 баявых самалётаў. Гэта амаль 40% усіх машын, якія знаходзіліся на заходнім фронце. У выніку хуткага наступу варожай сілы і бесперашкоднай дзейнасці нямецкай авіяцыі, сёмага дня вайны нямецкая армія была ўжо ў Мінску. У акружэнні апынуліся амаль 4 мільёны савецкіх салдат. Большасць з іх здалася ў палон і памерла ў нямецкіх канцлагерах ад голаду і хвароб. Нягледзячы на тое, што інструкцыя для савецкіх салдат выразна гаварыла, што маюць яны змагацца да перадапошняга патрона, а апошні пакінуць сабе, на пачатку вайны не было сярод жаўнераў вялікай ахвоты паміраць за Сталіна і камунізм. Шмат хто з іх патраціў блізкіх у выніку сталінскіх рэпрэсій ў трыццатыя гады і не надта ведалі яны хто з’яўляецца іх галоўным ворагам.

Вялікі правал савецкай арміі ў першых месяцах вайны быў выключна вынікам палітыкі кіраўніцтва краіны. Ратавала яно сітуацыю на фронце коштам мільёнаў сваіх грамадзян. Няма аднак сэнсу абвінавачваць у здрадлівай атацы канцлера Рэйха, таму што ўсе ў Еўропе ведалі хто такі Гітлер і чаго можна ад яго чакаць. Прытым варта адзначыць, што слова „здрада” абазначае вераломства ўчыненае прыяцелем, а вораг чыніць толькі варожыя дзеянні.

На працягу шасці дзён вайны Савецкі Саюз патраціў больш людзей чым Вялікабрытанія на працягу шасці гадоў, хаця брытанцы змагаліся ў Еўропе, Афрыцы, Азіі і на ўсіх акіянах. Дзесяць мільёнаў загінуўшых савецкіх салдат сведчыць пра тое, чыім коштам бальшавікі выйгралі вайну ў 1945 г. Перамога, калі ўлічыць 27 мільёнаў загінуўшых савецкіх грамадзян, у сапраўднасці была паражэннем. Гэта так быццам прапаў сярэдняй велічыні еўрапейскі народ. Сталінскія планы пашырэння бальшавіцкай імперыі прывялі да такога размяшчэння часцей Чырвонай Арміі, што ў выпадку нямецкай атакі былі яны проста прыгавораны на знішчэнне. Самае страшнае, што вінаватыя трагедыі і пакутаў савецкага грамадства выйшлі з гэтай вайны як вялікія збаўцы чалавецтва. Па сённяшні дзень вераць у гэта дзесяткі мільёнаў расіян, украінцаў, беларусаў.