Вяртанне да нармальнасці

Яўген МІРАНОВІЧ

Ад некалькіх гадоў цэнтральныя ўлады вяртаюцца як бы да добра вядомай нацыянальнай палітыкі эпохі „рэальнага сацыялізму”. Як і тады кіруюць гэтай палітыкай асобы, якіх не відаць. Кампетэнцыі Дэпартамента па справах нацыянальных меншасцей у Міністэрстве культуры абмежаваны да слухання нараканняў з боку прадстаўнікоў нацыянальнасцей, пражываючых у Польшчы, і фармальнага раздзелу штогод меншых сродкаў на падтрымку іх культуры і выданняў. Ад двух гадоў працягваецца псіхалагічная вайна і выпрабаванне цярплівасці элітаў няпольскіх нацыянальных груп. Датацыі на выданні і культурную дзейнасць дасылаюцца са шматмесячным спазненнем, найчасцей пасля мерапрыемстваў, тэрмін правядзення якіх вызначаецца год раней і звязаны з нейкай традыцыяй. Прымушае гэта арганізатараў, замест канцэнтравацца на мерытарычнай падрыхтоўцы імпрэзы, да пошукаў грошай на найбольш асноўныя патрэбы. Астаецца таксама няўпэўненасць, ці пазычаныя грошы можна будзе вярнуць у дамоўлены час. У рэдакцыях меншасных часопісаў працаўнікі атрымліваюць плату часам з парумесячным спазненнем. Найбольш здольныя і маладыя журналісты, якія маюць сям’ю на ўтрыманні, найчасцей разглядаюцца за працай, дзе можна зарабіць нейкія грошы. Невялікі тыраж меншасных часопісаў не дае ніводнаму з іх ніякіх шанцаў на самафінансаванне. Трэба прытым памятаць, што цяперашняя дзяржава, так як раней камуністычная, забірае ад грамадзян, у выглядзе падаткаў, большасць выпрацаваных імі сродкаў. Таму пра ніякі лібералізм у галіне культуры няма нават сэнсу разважаць.

На Беласточчыне, дзе заўсёды стаўленне да беларусаў было, мякка кажучы, абыякавае, сёння пераўтварылася ў нескрываную дэманстрацыю ігнаравання іх патрэб. Паводле ўлад, іх тут няма. У бюджэце Падляшскага ваяводства на патрэбы беларускай культуры выдзелена дакладна нуль працэнтаў. Кіруючая ваяводствам кааліцыя нацыянал-клерыкальных партый не пакідае сумнення наконт будучыні.

Сімвалам змен апошніх гадоў з’яўляецца таксама праблема з пошукам залы для святкавання 25 Сакавіка ў Беластоку. Раней не было з гэтым ніякіх праблем. Можна было карыстацца памяшканнямі Беластоцкага універсітэта ці нейкага ваяводскага або гарадскога „дома культуры”. У гэтым годзе ўсе памяшканні ў горадзе былі заняты і можна было сустрэцца толькі ў прыватнай кавярні, зразумела, за адпаведнай аплатай уласніку. Але мясцовыя беластоцкія эліты адчуваюць сябе сапраўды еўрапейскімі, дэмакратычнымі, больш цывілізаванымі чым улады лукашэнкаўскай Беларусі, хаця ў размовах з беларусамі карыстаюцца падобнай рыторыкай. У двухмільённым Мінску таксама цяжка было знайсці залу на з’езд „Бацькаўшчыны” ці іншай арганізацыі, прадстаўляючай інтарэсы беларусаў. У той час, калі беларусы маюць жаданне сустрэцца, акурат там таксама ўсе памяшканні бываюць заняты.

У Мінску беларусаў вучаць святкаваць 1 траўня, 3 ліпеня, 7 лістапада. У Беластоку 3 траўня ці 11 лістапада намнога больш беларусаў на набажэнствах і малебнах у царквах, разам з віцэ-ваяводамі, віцэ-прэзідэнтамі, генераламі і палкоўнікамі, адзначае нацыянальныя святы братняга народу чым 25 Сакавіка. Гэтае апошняе свята большасць лічыць днём авантурыстаў, нацыяналістаў, здраднікаў „трехъединой” Русі. І найважнейшае — ніякая ўлада не ладзіць з гэтай нагоды святочных мерапрыемстваў.