Першы мой жывы паэт — Віктар Швед

Міра ЛУКША

Мы ўсе бачылі Віктара Шведа, чыталі яго вершы, і шмат хто мае ў сваёй хаце ягоную хоць адну кніжку. Бо Віктар Швед гэта ўжо эпоха, але ж не закасцянелыя даты. Але, хай і дзеля новых падручнікаў і навуковых апрацовак, затрымаемся толькі на фактах, найбольш красамоўных.

Паэт, журналіст, перакладчык. Нарадзіўся 23 сакавіка 1925 года ў вёсцы Мора на Беласточчыне. Вучыўся ў беларускіх сярэдніх школах у Гайнаўцы і Бельску-Падляшскім. Закончыў Акадэмію палітычных навук у Варшаве, аддзяленне журналістыкі і кафедру беларускай філалогіі Варшаўскага універсітэта.

У 1948-1955 гадах працаваў рэдактарам у Інстытуце грамадскіх навук у Варшаве. У 1957 годзе — журналістам „Нівы” ў Беластоку. У 1958-1960 гадах — сакратар Галоўнага праўлення Беларускага грамадска-культурнага таварыства. У 1960-1988 гадах працаваў старэйшым рэдактарам у Выдавецтве „Ksiazka i Wiedza” ў Варшаве.

Пенсіянер. Жыве ў Беластоку.

Віктар Швед з’яўляецца адным з заснавальнікаў і некалькі кадэнцый быў старшынёю заснаванага ў 1958 годзе Беларускага літаратурнага аб’яднання „Белавежа”, членам Варшаўскага аддзела Саюза польскіх пісьменнікаў ад 1977 года, а ад 1988 года — Беластоцкага аддзела СПП.

Піша на беларускай мове. Аўтар наступных паэтычных зборнікаў: „Жыццёвыя сцежкі” (Беласток 1967), „Дзяцінства прыстань” (Беласток 1975), „Дружба” (вершы для дзяцей; Мінск 1976), „Мая зялёная Зубровія” (Мінск 1990), „Родны схоў” (Беласток 1991), „Вясёлка” (вершы для дзяцей; Беласток 1991), „Wiersze wybrane” (у перакладзе аўтара на польскую мову; Беласток 1997), „Вершы Натальцы” (вершы для дзяцей; Беласток 1998). У друку знаходзяцца два зборнікі вершаў для дзяцей у перакладзе аўтара на польскую мову: „Lata wiatr skrzydlaty” (прыродаапісальныя вершы) і „Smiech nie grzech” (смяшынкі). Падрыхтаваны таксама да друку „Выбраныя вершы” Віктара Шведа і двухмоўная анталогія польскамоўных паэтаў Беласточчыны ў перакладзе аўтара на беларускую мову. Віктар Швед таксама з’яўляецца сааўтарам (з Аляксандрам Баршчэўскім) падручнікаў па навучанні беларускай мовы для восьмага класа „Дружба і праца” (Варшава 1967) і „Насустрач сонцу” (Варшава 1974). Вялікі цыкл вершаў Віктара Шведа змешчаны ў падручніку „Чытанка для беларускіх дапаўняльных школ у Амерыцы” (Нью-Йорк 1968). Многа вершаў Віктара Шведа паявілася таксама ў падручніках па навучанні беларускай мовы ў падставовых школах на Беласточчыне, выдадзеных у Варшаве. Да звыш сямідзесяці вершаў В. Шведа напісана музыка. Найбольш абшырны выбар песень для дзяцей з музыкай Эдварда Гойліка (пяцьдзесят песень) надрукаваны ў „Беларускім календары” на 1970 год.

Віктар Швед займаецца таксама перакладамі. У перакладзе з беларускай і рускай моваў на польскую паявіліся кніжкі Івана Шубітыдзэ „Opowiesci poleskie” (Варшава 1973) і Аляксандра Твардоўскага „Wiersze” (Масква 1985).

Пачаў ён публікаваць у „Ніве” празаічны цыкл „Успаміны з маёй маладосці”.

Віктар Швед з’яўляецца лаўрэатам узнагароды Ваяводскай рады ў Беластоку за дасягненні ў галіне грамадска-культурнай і літаратурнай дзейнасці (1967), лаўрэатам творчай узнагароды Беластоцкага ваяводы за зборнік вершаў „Мая зялёная Зубровія” (1991) і лаўрэатам прэміі міністра культуры і мастацтва Рэспублікі Польшча ў саракавую гадавіну літаратурнай дзейнасці паэта (1997). Варта таксама ўспамянуць, што Віктар Швед — лаўрэат другой узнагароды ў Агульнапольскім літаратурным конкурсе на пераклады беларускай, рускай і ўкраінскай паэзіі на польскую мову (1982).

Віктар Швед узнагароджаны Кавалерскім крыжам Ордэна Адраджэння Польшчы, Залатым і Срэбным Крыжамі заслугі, адзнакамі „Заслужаны Беласточчыне” і „Заслужаны дзеяч культуры”.

Віктар Швед правёў у беларускім асяроддзі звыш паўтары тысячы аўтарскіх сустрэч.

Віктар Швед — найпершы аўтар двух пакаленняў сваіх дзяцей — аднагодкаў маіх і равеснікаў Наталькі.