Бязмежжа № 4: „Правінцыя”

Аляксандр МАКСІМЮК

„Бязмежжы” былі дагэтуль прысвечаны перакладчыцкай працы, у выніку якой з’явіліся на польскай мове кнігі беларускіх аўтараў: Алеся Разанава „Zdobywcy” (вершы — пераклад Алега Латышонка), „Za niebokresem Europy. Antologia nowej poezji bialoruskiej 1987-1997” (падборка вершаў 13 аўтараў — калектыўны пераклад), Адама Глёбуса „Demonokameron” (падборка апавяданняў — калектыўны пераклад) і Васіля Быкава „Sciana” (пераклад Яна Максімюка і Часлава Сэнюха). Думка, каб прадставіць польскаму чытачу найлепшае ў сучаснай беларускай літаратуры ажыццяўляецца і надалей — актуальна гурт сяброў „Бязмежжа” рыхтуе да друку кнігу прозы Уладзіміра Арлова „Requiem dla pily motorowej”.

У гэтым годзе ў час „Бязмежжа” адбылася спроба перавесці чыста транслятарскую гульню ў літаратуру ў аўтарскую каляіну — абмяркоўвалася думка пра свой часопіс, які стаў бы завяршэннем усіх нашых пошукаў.

Прызнаюся, што з немалым хваляваннем я чакаў водгуку на лозунг „Правінцыя” з боку сваіх аднагодкаў з Беларусі. Мінулыя дзесяць гадоў грамадска-палітычнай трансфармацыі ды свабоды слова праходзілі ў духу „еўрапеізацыі”, „тварэння агульнаеўрапейскіх кантэкстаў” або і „глабальных”. Вельмі моцна гэта закранула літаратуру ды калялітаратурную публіцыстыку. А мне, вось, з перспектывы „глабальнасці”, якую я бачыў у інтэрнэтаўскіх вітрынах, станавілася ўсё ясней, што цікавасць да літаратуры знікае. „Глабальнае” жыццё ўсё больш разыгрываецца ў сферы інфармацыі — пад цвёрды дыктат інфармацыйных манаполій. Для літаратуры месца там няшмат. Калі і з’яўляецца новы знакаміты аўтар на чытацкім рынку, гэта хутчэй за ўсё камерцыйная падзея — вынік рэжысуры і гульні інтарэсаў названых манаполій, мэтай якіх выціснуць з публікі грошы. Новы аўтар, новая кніга, быццам... сціральны парашок новай генерацыі. Але іншага шляху ўжо і няма. Вось жа і ўсё пісьменства, да якога няма цікавасці з боку шоу-бізнесу, само па сабе апынаецца на абочыне, маргіналіі, вядомае яно толькі вузкаму колу фанатаў, якое насуперак модзе ўмее праявіць настойлівасць ды здабыць асобнік той ці іншай кнігі з агульнага яе тыражу 300-500 штук.

Часопіс „Правінцыя” гэта акцэптацыя сітуацыі, у якой апынулася пісьменства і творца. Кожны жыццёвы досвед мае перш-наперш сваю канкрэтную прапіску — вёску, мястэчка, краявід, смак бярозавага соку навесну, etc., etc. Усякі іншы кантэкст мае ўжо другаснае значэнне, калі інфармацыйная дыктатура дазволіць наогул яму праявіцца. Я быў вельмі моцна здзіўлены — у станоўчым сэнсе, — калі аднагодкі з Беларусі мае думкі мала што ўспрынялі найнармальней у свеце, але і папоўнілі іх новымі значэннямі. Алесь Аркуш (Полацк) заўважыў, што профіль часопісу прыдае не столькі прэзентацыя твораў, колькі эсэ. У іх варта засяродзіцца на прыбліжэнню чытачу рэгіёнаў. Ён дадаў, што не трэба баяцца такой формы як інтэрв’ю, якая ў беларускіх часопісах не надта выкарыстоўваецца. Высновы ад дыскусіі над часопісам можна падвесці ў такіх прыблізна словах: „Ну што ж, раз’едземся па хатах і паглядзім, што ў нас у шуфлядах, а што на пісьмовых сталах”.

На „Бязмежжа” прыехалі з Беларусі Алесь Аркуш, Анатоль Брусевіч, Валерка Булгакаў, Юры Гумянюк, Вінцэсь Мудроў, Ігар Сідарук, Святлана Тарасава. Даклады гасцей датычылі або тэмы правінцыі ў беларускай літаратуры, або прэзентацыі літаратуры ў паасобных рэгіёнах Беларусі. Новым элементам сустрэчы былі аўтарскія чытанні. Ю. Гумянюк прадставіў зборнік сваіх вершаў „Рытуал” (у ім урэшце мы можам прачытаць арыгінал верша, які дагэтуль ведалі толькі з перакладу на польскую мову [ PDF 39,9 KB ] — „Сперма прэзідэнта” ). Свае вершы чыталі таксама А. Аркуш, А. Брусевіч і С. Тарасава, а апавяданні — М. Андрасюк, Міра Лукша, В. Мудроў ды І. Сідарук.

Да наступнага „Бязмежжа” і да... першай „Правінцыі”.