Вечар у Беластоку

Міра ЛУКША

Як бачыць ён нашу, беларусаў, сітуацыю тут, на Беласточчыне?

— Як мне ўяўляецца, нават за гэты час, калі я тут, сітуацыя беларусаў на Беласточчыне не становіцца лепшай, а нават, мякка кажучы, ускладняецца. Палякам гуляцца ў дэмакратычныя гульні з нагоды нацыянальных меншасцей зараз не выпадае, яны засяроджаны на больш з іхняга пункту гледжання істотных пытаннях, гэта перш — Еўрапейская Унія, умовы, якія перад імі стаяць, эканамічныя праблемы. Гэтым мне тлумачаць тыя палітыкі, з якімі я размаўляў, адносіны польскага ўраду да праблемы, скажам, беларусаў у Польшчы. Што, маўляў, справа не ў тым, што яны хацелі б паланізаваць канчаткова беларусаў і гэтым праблему завяршыць па такіх вось аб’ектыўных прычынах, але вось яны іх вырашаць, і тады ўжо можа тую больш істотную дапамогу змогуць аказваць тым людзям, якія заклапочаны пытаннямі беларусаў... Трэба ўсведаміць, што тыя праблемы, якія стаяць перад панствам польскім, ніколі не скончацца, як і любыя праблемы перад любой дзяржавай — эканамічныя, палітычныя... Будуць знікаць адны, узнікнуць іншыя. Карэнная, канешне, прычына, не ў гэтым. „Жывеш у Польшчы, і чаго табе тут, будзь палякам, не дуры галавы!” Не зараз узнікла гісторыя нашых узаемаадносін... І тым больш мяне, пасля таго ўсяго што я сказаў, здзіўляе і выклікае цёплую спагаду і ўдзячнасць ды захапленне, што „Белавежа” тут стаіць, што гэтае літаратурнае аб’яднанне працуе, што гэта не толькі ветэраны, але і маладзейшыя, і што тыя безумоўныя літаратурныя аўтарытэты, не толькі для беластоцкай беларускай літаратуры, але і ўсёй сучаснай беларускай літаратуры — Ян Чыквін і Сакрат Яновіч — не выглядаюць выпадковымі праз гэта. Ёсць у гэтым нейкая свая логіка. Ёсць не ўсімі ўсвядомленая гістарычная неабходнасць. Бо, як бы там не было, з Беларуссю нічога ніхто не зробіць — гэта маё перакананне, — калі нават Беларусь акажацца ў сітуацыі несуверэннай дзяржавы, то ва ўсякім выпадку статус той, які мела яна ў Савецкім Саюзе, будзе мець — ніхто не пойдзе на тое, каб знішчыць цалкам, зрабіць на гэтым месцы пустыню, для таго, каб там з’явілася адно расійскае. Не той час, каб гуляць у такія гульні. А значыць тое, што адбываецца на гэтай зямлі Беласточчыны, і што робіцца гэтымі людзьмі, якія займаюцца тут беларускай літаратурай — не толькі іх унутраная неабходнасць, як і больш істотнае — гэта наша агульная неабходнасць. І калі я задумваюся над тым пасылам, які прымушае тых людзей пісаць па-беларуску, біцца за тое, каб гэта друкавалася, слухалася, каб гэта паказвалася, то я нічога іншага не адчуваю апроч павагі і гонару за тое, што ў беларусаў гэта для айчыны застаецца, што гэта ёсць.