Цень мінуўшчыны

Яўген МІРАНОВІЧ

Жыхары Пухалаў-Старых і іншых вёсак праўдападобна ведалі, што ў іх ваколіцы закатавалі невінаватых людзей, якія нікому нічога дрэннага не зрабілі. Маўчалі дзесяткамі гадоў. Лёс „кацапаў” быў ім абыякавы. Хадзілі яны ў тым часе ў касцёл, слухалі казанні пра хрысціянскую патрэбу шанаваць другога чалавека. У тым часе іншыя хрысціяне ляжалі закапаныя як звярына ў іхнім лесе. Замардаваных чакалі дзеці, жонкі, бацькі. Ці не ведалі таксама пра гэтае ксяндзы ў Кліхах, куды перапахавалі пасля ахвяры „Бурага”?

Праўду пра вазакоў ведалі таксама камуністычныя польскія ўлады, якія праводзілі эксгумацыю астанкаў памардаваных. Скрывалі яе перад сем’ямі ахвяр і пераконвалі іх пра адвечную польскую талерантнасць, заклікалі падтрымоўваць народную ўладу за яе інтэрнацыяналізм.

Пасля 1989 г. „рыцарам” з Заляшанаў, Заняў, Пухалаў паставілі помнікі, устанавілі мемарыяльныя дошкі, а г.зв. гісторыкі апісалі іх змаганне „за свабоду і дэмакратыю”. Мясцовы беластоцкі вучоны Ежы Кулак дэталёва распрацаваў таксама дзейнасць „Бурага”. Зразумела, такіх падзей як пацыфікацыя Заляшанаў, Заняў, Вулькі-Выганоўскай, морд у Пухалах ён не заўважыў у біяграфіі героя сваіх публікацый.

Тое, што робіць падляшскі ваявода Крыстына Лукашук ад „Салідарнасці”, забараняючы паставіць помнік ахвярам „Бурага”, з’яўляецца нічым іншым як нефармальным апраўданнем яго дзейнасці. Сем’і ахвяр, якія самі дашукаліся месца казні сваіх бацькоў і братоў, вымушаны цяпер прыніжацца просячы ўсялякіх чыноўнікаў з менталітэтам ваяводы Лукашук дазволу, каб у нейкі спосаб захаваць памяць пра іх пакуты.

Геапалітычны інтарэс прымусіў палякаў размаўляць пра факты з немцамі, украінцамі, літоўцамі. У выпадку беларусаў дыялог заступаюць жэсты накшталт тых, якія выконвае ваявода ды іншыя мясцовыя чыноўнікі, інтэлектуалы і „маральныя аўтарытэты”. На чарговых канферэнцыях вучоныя маньякальна балбочуць пра шматкультурнасць, талерантнасць, узаемадзеянне культур на Беласточчыне. Канфуз!