Дзе праўда селяніна?

Міра ЛУКША

Мы маглі пагнаць рускіх, але не пагонім прускіх!

Будзем у чужых бураках гакаць на былым уласным полі, а ў пятнаццаціхвілінны адпачынак памахаем сабе штандарам і папяем „Мы, першая брыгада!..”

Нам не мяшае, хто правіць у краіне — хай чорны, хай чырвоны, хай зялёны, хай хто там яшчэ, абы гэта быў чалавек талковы ды спраўны!

Я моцна левіцуючы, а пасол Крутуль — моцна практыкуючы, але ў пэўных справах мы згодны — мусім ратавацца, рашаць справы нашай сельскай гаспадаркі. Бо нас задушаць! І ў рэферэндуме буду супраць уступлення ў Еўрасаюз на такіх правах, якія нам, сялянам, рыхтуюцца!

У Саколку на запрашэнне Ваяводскага саюза сельскагаспадарчых гурткоў і арганізацый на спатканне з сялянамі ваяводства (больш за 250 асоб) прыбыў Уладыслаў Сэрафін — старшыня Краёвага праўлення арганізацыі.

„Уладак” — звярталіся да яго некаторыя дыскутанты. Але пару з іх сказала пасля сходу: „Гаварыць то ён умее, але Лепэр больш зрабіў стоячы з намі на дарогах!” Ды ж не вельмі тыя падляшскія сяляне стаялі разам з Лепэрам, і не вельмі вераць у размовы з урадам. Ва ўсё большую дэпрэсію паглыбляюцца людзі. Бо хто іх абароніць? Калі нават дзяржава глядзіць на іх як на тых, хто сабе хоча ўварваць кавалак супольнага? „Сельская гаспадарка мусіць зрэструктурызавацца і мадэрнізавацца”, але за што? Сяляне лічаць, што без абароны дзяржавы іх прыбыткі паніжацца, але тая ахова — „супярэчная з важнай для цэлай гаспадаркі антыінфляцыйнай мэтай і мэтай найважнейшай — інтэграцыяй з Еўрасаюзам!” А ў перамовах з Еўрасаюзам паяўляецца праблема прыстасавання польскай сельскай гаспадаркі да еўрапейскіх стандартаў, а ж кошты гэтай аперацыі — ад 10 да 20 мільярдаў долараў...

Прафесіянальныя саюзы створаны для абароны інтарэсаў сваіх сяброў. І хоць, як кажа Уладыслаў Сэрафін, арганізацыя такая павінна быць апалітычнай, усё ёсць палітыкай. А сітуацыя на сельскім рынку — „аганальная”. Сельская гаспадарка не была падрыхтавана да рыначнай сістэмы.

— А ў капіталістычнай сістэме слабыя, як у гурце звяроў, кідаюцца „na pozarcie”! Дзесяты ўжо раз нам прыкручваюць да адказу гайку, і дзівуюцца, што яшчэ дыхаем! Селянін гэта такая „простая машына”, якая да пэўнага моманту пратрымае, але да якога часу? — рытарычна пытаўся ў набітай бітком зале ў старастве Уладыслаў Сэрафін.

Польскім сялянам неабходна пераставіць свае погляды на больш нацыянальныя і дзяржаўныя, узняцца над падзеламі, змагацца за свае справы, каб выжыць, казаў старшыня. Выражаў ён „погляд публічны” і свае арганізацыі, якая, разам з іншымі, прабуе выбіць для сялян што можа, — хоць абы-якую, набліжаную да рэальнай і акупаемай, цану на сельскую вытворчасць, успамаганне вёскі. Справа тут не ў тым, як рэзка сцвердзіў Сэрафін, каб урад даваў дадатковыя грошы з дзяржаўнага бюджэту, але каб не забіраў іх, прытым дэзінфармуючы грамадства, як то гэта вядзе вёску ў Еўропу. Грамадства ўводзіцца ў зман хоць бы такімі фармулёўкамі, якія трапляюцца ў масмедыях: „Інфляцыя спрычынена інтэрвенцыяй дзяржавы на сельскім рынку!” Залатоўка ж, выдадзеная з бюджэту на сельскую гаспадарку, вернецца ў яе найменш як 1,15. Сялянства гэтых грошай не „праесць”, а заінвестуе. Неабходнае дзяржаўнае капіталаўкладанне перш за ўсё ў біялагічны прагрэс, прывядзенне ў рух крэдытных інструментаў.

Уладыслаў Сэрафін кажа ясна: хто „залатвіў” польскую сельскую гаспадарку, пасля таго, як разваліў „спулдзельчасць”, якая не была выдумкай „камуны”, вытворчасць ільну і іншых прамысловых культур, намерваецца гэта зрабіць з малочнай і цукровай прамысловасцю. Але гэта „барацьба не з уладай, а з эканамічнай сістэмай”. Хоць называе па прозвішчы „армію цванікаў, «прыватызатараў»”, для якіх інтарэс кішэні важнейшы чым інтарэс дзяржавы. Ведае, як дзейнічае ўсё гэта ў розных структурах. Сам ён земляроб — мае 58 гектараў пад Клобуцкам на Шлёнску, выбраны старшынёй рады павета, дзейнічае ва ўрадзе, сустракаецца з міністрамі, лідэрамі арганізацый, працуе ў розных камісіях. Ад „падшэўкі” ведае, як стаіць справа з „Пактам для вёскі”.

Што рабіць сялянам цяпер? Не давацца дэзінфармацыі і фальшу. Напрыклад, ведаць як маецца справа „трэцяга класа” малака. Вось не могуць пастаўшчыку пазваніць і сказаць: „Ну, Коля, мы ад цябе ад заўтра твайго малака не прымаем, бо апошні раз у цябе яно было трэцяга класа!” Доследы малака павінны весціся на працягу некалькіх месяцаў і мае быць даказана, што сапраўды малако ўвесь час горшай якасці, а пасля малачарня абавязана так памагчы пастаўшчыку, каб паправіць якаснасць пастаўляемага ім малака. І не зусім сказана, што горшае малако ў польскія малачарні не будзе прымацца. Хай бы нават ішло яно не на спажывецкія мэты. І сваіх інтарэсаў павінны сяляне пільнаваць у сябе, лакальна. Не ўпускаць зямлю, каб не трапіла ў неадпаведныя рукі, не быць абыякавымі да выбараў, ведаць свае правы. Бо, як кажа Уладыслаў Сэрафін, чаму казаць „дурны мужык”; нават у пагаворцы ў цане „здаровы мужыцкі” розум.

Ці адзін сялянскі саюз, адна партыя, поўная еднасць сялян, бо ідучы адным фронтам можам сабе нешта выбіць? — як прапанаваў солтыс вёскі Пачапок Шудзялаўскай гміны? Уладыслаў Сэрафін — за прафсаюзным плюралізмам. І праўдай. Добрае партнёрства між партыямі і прафсаюзамі павінна давесці да таго, што з сялянамі будуць лічыцца. Але, на жаль, кожная палітызаванасць сялянскіх саюзаў гэта пройгрыш сялян, лічыць старшыня сельгасгурткоў. Бо можа быць так, як з Лепэрам, які „нават свінням здрадзіў”, бо ў прэзідэнты яму захацелася. А калі ты ўжо пры ўладзе... Палез ты між вароны, будзеш каркаць...