Ад свайго не адракліся

Зміцер КІСЕЛЬ

За апошніх дзесяць гадоў насельніцтва Беларусі зменшылася на 107 тысяч чалавек, ці на 1%. Але беларусаў стала больш на 254 тысячы. З 10 мільёнаў 45 тысяч жыхароў Беларусі 8 мільёнаў 159 тысяч (81,2%) назвалі сябе беларусамі. У 1989 годзе карэнная нацыя складала 77,9% насельніцтва краіны. А вось колькасць рускіх, якім па словах Лукашэнкі жывецца ў Беларусі лепш чым у Расіі, стала менш на 200 тысяч. Раней яны складалі 13,2% жыхароў краіны, зараз 11,4%. Зменшылася колькасць прадстаўнікоў іншых нацыянальнасцей: палякаў з 418 тысяч (4,1%) да 396 тысяч (3,9%), украінцаў з 291 тысячы (2,9%) да 237 тысяч (2,4%). Але ўсе рэкорды па пакіданні Беларусі пабілі яўрэі. Іх засталося толькі 28 тысяч, калі ў 1989 годзе было 112.

Змяншэнне колькасці насельніцтва адбылося за кошт усходняй часткі Беларусі. На Гродзеншчыне і Берасцейшчыне людзей, хаця ж не нашмат, але стала больш. Адпаведна на 22 (зараз 1 мільён 185 тысяч) і на 36 тысяч (зараз 1 мільён 485 тысяч). Больш жыхароў стала і ў Мінску. У сталіцы жыве 1 мільён 680 тысяч чалавек, гэта на 73 тысячы больш чым у 1989 годзе.

Можна канстатаваць, што беларускі народ стары. На 2 мільёны 160 тысяч пенсіянераў, прыходзіцца 2 мільёны 132 тысячы дзяцей да 16 гадоў. З трох мільёнаў 623 тысяч мужчын старэйшых за 16 гадоў маюць сваю сям’ю 2 мільёны 441 тысяча чалавек. Два мільёны 453 тысячы жанчын з 4 мільёнаў 286 тысяч сказалі, што яны замужам. Незразумела куды падзеліся 12 тысяч мужоў.

Аднак самыя нечаканыя вынікі дало моўнае апытанне. Напярэдадні перапісу і падчас яго грамадскімі арганізацыямі было адзначана шмат парушэнняў з боку перапісчыкаў, якія намагаліся даказаць людзям, асабліва сталага ўзросту, што іх родная мова руская. Таварыства беларускай мовы нават заклікала не прызнаваць вынікі перапісу сапраўднымі.

Нягледзячы на магчымыя падтасоўкі, па афіцыйных звестках роднай мовай мову сваёй нацыянальнасці назвалі амаль 82% насельніцтва краіны. Праўда, дзіўна, што ў адрозненні ад мінулых перапісаў, нічога не гаворыцца, якой нацыянальнасці гэтыя людзі.

Асаблівыя спрэчкі разгараліся па пытанні наконт мовы, на якой звычайна размаўляюць дома. Тры мільёны 683 тысячы чалавек, або 37% насельніцтва, заявілі перапісчыкам (у многіх выпадках прымусілі іх запісаць гэта ў перапісных лістах), што размаўляюць па-беларуску. Хто ведае сітуацыю ў Беларусі, разумее — гэта была форма пратэсту супраць палітыкі русіфікацыі з боку дзяржавы. На самай справе па-беларуску дома гавораць адзінкі нават сярод людзей, якія лічаць сябе апазіцыянерамі.

Тут ёсць аб чым паразважаць кіраўніцтву палітычных партый, замежным журналістам і назіральнікам, якія прывыклі называць беларусаў „цёмным, нічога не вартым народам, што адрокся ад роднай мовы”. А апазіцыі падумаць, чаму яна такая слабая, маючы больш за тры з паловай мільёны патэнцыяльных прыхільнікаў.